Μελίνα για πάντα
Γράφει ο Αλέξανδρος Παπαδόπουλος
Ο χρόνος περνάει αμείλικτα, βιαστικά και αδυσώπητα για όλους μας… Έτσι πέρασαν 21 χρόνια και από τον θάνατο της Μελίνας Μερκούρη… Είναι δυνατόν; Μερικούς ανθρώπους που είχαν έντονη προσωπικότητα και τόση ζωντάνια μέσα τους μέχρι το τέλος, όπως η Μελίνα, δεν μπορείς να τους θεωρήσεις πεθαμένους!...
Όλο αυτόν τον καιρό γράφτηκαν και ειπώθηκαν τόσα πράγματα για την Μελίνα, θετικά και αρνητικά, όπως συμβαίνει με όλες τις μεγάλες προσωπικότητες που απασχόλησαν την κοινή γνώμη.
Με αφορμή λοιπόν την 21η επέτειο από το φευγιό της Μελίνας, δεν θέλησα να καταγράψω τη ζωή και την καριέρα της, τα βιογραφικά της στοιχεία είναι άλλωστε λίγο-πολύ γνωστά, αλλά ένιωσα την επιθυμία να αποτυπώσω σε αυτές τις γραμμές πώς βίωσα τον θάνατό της τότε σαν μικρό παιδί που ήμουν. Βέβαια θυμάμαι διάσπαρτες εικόνες και στιγμές, που όμως έμειναν χαραγμένες στη μνήμη μου.
6 Μαρτίου 1994, Κυριακή της Αποκριάς, ημέρα κεφιού και χαράς.
Στο σπίτι, μόλις είχαμε ολοκληρώσει οικογενειακώς το μεσημεριανό γεύμα, γύρω στις 4 το απόγευμα, η τηλεόραση ήταν ανοιχτή και κάνοντας ζάπινγκ, βλέπαμε τυχαία στο MEGA όπου μεταδιδόταν η αθλητική εκπομπή «Λεπτό προς λεπτό», να διακόπτεται η κανονική ροή του προγράμματος για έκτακτο δελτίο ειδήσεων. Αμέσως καταλάβαμε… Τα τελευταία 24ωρα η Μελίνα, πάλευε γενναία με τον καρκίνο στο «Μεμόριαλ» της Νέα Υόρκης, αλλά είχε επιδεινωθεί η κατάσταση της υγείας της.
Και όντως εκείνη τη στιγμή ανακοινώθηκε το δυσάρεστο μαντάτο… «Έφυγε» η Μελίνα και μάλιστα Κυριακή, παρόλο που μας υποσχέθηκε πως «Ποτέ την Κυριακή». Αναχώρησε για τη Νέα Υόρκη χαμογελαστή, τυλιγμένη με τη γαλανόλευκη σημαία, λέγοντας στον κόσμο ότι όλα θα πάνε καλά και πως θα μας ξανασυναντούσε σύντομα…
Συγκλονιστήκαμε, όπως συγκλονίστηκε και όλη η Ελλάδα. Αμέσως τα κανάλια άλλαξαν τα προγράμματά τους. Στιγμές της Μελίνας μέσα από συνεντεύξεις της, προβολές των ταινιών της… Από τους ραδιοφωνικούς σταθμούς αντιλαλούσαν τα τραγούδια της. Την επόμενη ημέρα οι εφημερίδες την τίμησαν με πολυσέλιδα αφιερώματα.
Όλος ο κόσμος μιλούσε για την Μελίνα, από τους απλούς πολίτες μέχρι τις επιφανείς προσωπικότητες από τον χώρο της πολιτικής, των γραμμάτων και των τεχνών. Ακόμα και πολιτικοί της αντίπαλοι εξέφρασαν την οδύνη τους για τον θάνατό της. Ο μόνος που δεν βρήκε να πει ούτε μία λέξη όταν ρωτήθηκε από δημοσιογράφους μπροστά στις κάμερες, ήταν ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, σε αντίθεση με την κόρη του Ντόρα Μπακογιάννη που έκανε δήλωση για την Μελίνα. Και αναφέρω το παράδειγμα του Μητσοτάκη, γιατί σχολιάστηκε τότε πολύ έντονα από τα media.
Στις 8 Μαρτίου του 1994, η σορός της Μελίνας έφτασε στην Ελλάδα. Κηρύχτηκε τριήμερο εθνικό πένθος. Από το Αεροδρόμιο Ελληνικού μέχρι και το παρεκκλήσι της Μητρόπολης Αθηνών όπου τέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα, την συνόδευσε πλήθος κόσμου. Η πιο συγκινητική στιγμή ήταν όταν πέρασε η πομπή από το υπουργείο Πολιτισμού – ήταν η μακροβιότερη υπουργός Πολιτισμού - στην οδό Μπουμπουλίνας, και την έραναν από τα μπαλκόνια με λουλούδια, τι λουλούδι και κακό ήταν αυτό! Και από τα μεγάφωνα ακούγονταν «Τα παιδιά του Πειραιά».
Στο λαϊκό προσκύνημα, πέρασαν άνθρωποι όλων των ηλικιών, κάποιοι μάλιστα άφηναν εκτός από λουλούδια πάνω στο φέρετρό της και κουτιά με τσιγάρα, γνωστή ήταν άλλωστε η αδυναμία της στο κάπνισμα.
Την ημέρα της κηδείας της, στις 10 Μαρτίου του 1994, όλες οι δημόσιες υπηρεσίες παρέμειναν κλειστές και οι σημαίες κυμάτιζαν μεσίστιες. Η Μελίνα ήταν εν ενεργεία υπουργός Πολιτισμού. Θυμάμαι δεν κάναμε μάθημα στο σχολείο εκείνη την ημέρα (πήγαινα στη Β΄ Δημοτικού) και παρακολούθησα την κηδεία της από την τηλεόραση.
Μεγαλειώδης κηδεία. Ήταν η πρώτη Ελληνίδα που κηδεύτηκε με τιμές αρχηγού κράτους. Χρόνια είχε να συγκεντρωθεί στους δρόμους της Αθήνας τόσος κόσμος για ανάλογη περίπτωση. Καλλιτέχνες, αθλητές, πολιτικοί της εγχώριας αλλά και της διεθνούς σκηνής όπως ο Ζακ Λανγκ ήταν στη Μητρόπολη Αθηνών, για τη νεκρώσιμη ακολουθία. Σε πρώτο πλάνο, ο σύντροφος της ζωής της Ζυλ Ντασέν, ο «Τζούλης» της όπως τον αποκαλούσε, ο αδερφός της Σπύρος Μερκούρης, η πιστή συνεργάτιδά της Μανουέλα Παυλίδου, η αχώριστη φίλη της Δέσπω Διαμαντίδου και άλλα οικεία της πρόσωπα.
3.000.000 άνθρωποι την συνόδευσαν ως το Α' Νεκροταφείο Αθηνών, όπου ενταφιάστηκε σε οικογενειακό τάφο. Όλοι στάθηκαν πάνω από τη σορό της. Λίγα λεπτά πριν την «υποδεχθεί» η αττική γη, της τοποθέτησαν το αγαπημένο της κόκκινο φουστάνι. Στον Ντασέν παρέδωσαν την γαλανόλευκη σημαία που σκέπαζε το φέρετρό της, λίγο πιο πέρα η Αλίκη Βουγιουκλάκη με τον Δημήτρη Παπαμιχαήλ περίλυποι, ακουμπούσαν στον τάφο της, ο Μίκης Θεοδωράκης. Μια γυναίκα δεν άντεξε από τη συγκίνηση και λιποθύμησε. Μετά την ταφή, οι θαυμαστές της, της τραγουδούσαν «Αγάπη που ΄γινες δίκοπο μαχαίρι» και «Για ποιο ταξίδι κίνησες να πας»…
Είναι στιγμές που δεν ξεχνιούνται…
21 χρόνια χωρίς την Μελίνα είναι πολλά, αλλά όχι ικανά για να την ξεχάσουν όσοι την αγάπησαν, την αγαπούν και θα την αγαπούν. Η Μελίνα είναι ένας από τους μεγάλους, σύγχρονους ελληνικούς μύθους. Η τελευταία Ελληνίδα θεά, είτε το θέλουν μερικοί, είτε όχι. Μέσα σε κάθε λέξη για εκείνη, περικλείονται χιλιάδες εικόνες: Η Ελλάδα, η Αθήνα, η Στέλλα, η Ίλια, το θέατρο, η Αμερική, η αντιδικτατορική της δράση, το Κοινοβούλιο, τα Μάρμαρα του Παρθενώνα, η γοητεία της, στην οποία υπέκυπταν όλοι, γνωστοί και άγνωστοι, ακόμη κι αυτοί που δεν την συμπαθούσαν.
Για το τέλος, κρατάω την εικόνα της στον Αϊ-Γιώργη του Λυκαβηττού, να τραγουδάει με τα μεγάλα εκφραστικά υγρά μάτια και τη ζεστή βραχνάδα της φωνής της, το υπέροχο τραγούδι του Σταύρου Ξαρχάκου:
Στα μάτια παίζει τ’ άστρο της αυγής
ο ήλιος πλένει τ’ όνειρο της γης
πλατύ ποτάμι η αγάπη και βαθύ
κουράστηκε και πάει να κοιμηθεί
Για ποιο ταξίδι κίνησες να πας
να με θυμάσαι και να μ’ αγαπάς
σου κλέβει η ανατολή μικρό φιλί
Στα χείλη καίει πικρό μικρό φιλί
ποιο μακρινό ταξίδι σε καλεί
θα φύγεις ξένε, άσπρα τα πανιά
παραμονεύει η λησμονιά
Για ποιο ταξίδι κίνησες να πας
να με θυμάσαι και να μ’ αγαπάς
σου κλέβει η ανατολή μικρό φιλί