ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ – «Έφυγε» ο μεγάλος Έλληνας στιχουργός Κώστας Βίρβος
Επιμέλεια: Αλέξανδρος Παπαδόπουλος
Φτωχότερο το ελληνικό πεντάγραμμο. Ο μεγάλος Έλληνας στιχουργός Κώστας Βίρβος «έφυγε» σήμερα από τη ζωή σε ηλικία 89 ετών μετά από πολλαπλά προβλήματα υγείας. Από το γραφείο Τύπου του Δήμου Τρικκαίων εκδόθηκε το παρακάτω δελτίο Τύπου για τον χαμό του μεγάλου μας στιχουργού Κώστα Βίρβου:
«Ένα όμορφο αμάξι με δυο άλογα» θα συνοδεύει τον «Γιο της Γερακίνας», τον μεγαλύτερο Έλληνα στιχουργό, το άξιο τέκνο των Τρικάλων, τον αγαπημένο μας Κώστα Βίρβο. Ο εξαίρετος δημιουργός άφησε την τελευταία του πνοή σήμερα, Πέμπτη 6 Αυγούστου 2015, μετά από ασθένεια, έχοντας συμπληρώσει 89 χρόνια ζωής και πάνω από 60 χρόνια προσφοράς στον ελληνικό στίχο και το λαϊκό μας τραγούδι».
Ο δήμαρχος Τρικκαίων κ. Δημήτρης Παπαστεργίου είχε προσφάτως συναντηθεί με τη σύζυγό του Καίτη και την κόρη του Μαρία, προκειμένου, παρούσης και της αντιδημάρχου Πολιτισμού κ. Βασιλένας Μητσιάδη, να συζητήσουν για θέματα σχετικά με το λαϊκό τραγούδι.
Ο κ. Παπαστεργίου, σε συλλυπητήριο μήνυμά του, τονίζει:
«Η πόλη των Τρικάλων αποχαιρετά τον ποιητή του λαϊκού μας τραγουδιού, τον Κώστα Βίρβο. Κλίνει σεμνά το κεφάλι στον άνθρωπο που σημάδεψε έναν ολόκληρο αιώνα δημιουργίας. Οι τρικαλινοί συμπολίτες τραγουδούν τους στίχους των χιλιάδων τραγουδιών του. Η πόλη μας θλίβεται, η μουσική μας παράδοση έγινε μεν φτωχότερη, αλλά είναι, πλέον, μεστή και ανδρωμένη από τους στίχους του Κώστα Βίρβου.
Εκ μέρους όλων των Τρικαλινών, απευθύνω θερμά συλλυπητήρια στην οικογένειά του, τούτες τις δύσκολες ώρες. Υπενθυμίζω ότι η απόδοση τιμής με την ονομασία του 32ου Δημοτικού Σχολείου των Τρικάλων, σε «Κώστας Βιρβος», όπως ήδη έχει γίνει, αποτελεί την πρώτη από μια σειρά ενεργειών, για να τιμηθεί το έργο του ογκόλιθου στιχουργού Κώστα Βίρβου, σε λίγες μέρες “αρχινάει στα Τρίκαλα το παζάρι”. Η μνήμη σου θα ζει αιώνια, με την ιαχή “Τρίκαλα, Τρίκαλα τα γήπεδα αντηχούν” και με τις χιλιάδες όμορφες στιγμές που μας προσέφερες.
Σε ευχαριστούμε και σε αποχαιρετούμε».
Μια ζωή επιτυχίες
Ο Κώστας Βίρβος γεννήθηκε στα Τρίκαλα στις 29 Μαρτίου του 1926. Ο πατέρας του, πλούσιος τυρέμπορας, τον στέλνει στην Κοργιαλένειο Σχολή. Τελειώνοντας το Γυμνάσιο το 1943 κατεβαίνει στην Αθήνα και φοιτά στην Πάντειο. Ο ίδιος σύμφωνα με διηγήσεις του έγραφε στιχάκια από νωρίς, αλλά ήθελε να γίνει σκηνοθέτης μιας και του άρεσε ιδιαίτερα το θέατρο. Η εμφάνισή του στο χώρο του τραγουδιού στα τέλη της δεκαετίας του ’40, και η καταλυτική παρουσία του σε αυτήν του ’50 όπως και στη συνέχεια, έδωσε στην ιδιότητα του στιχουργού την υπόσταση και το κύρος που δικαιούται.
Ο Βίρβος με την παιδεία, τον όγκο και την αξία της τέχνης του αλλά και τον αγωνιστικό του χαρακτήρα τοποθέτησε τον στιχουργό τουλάχιστον σε ίδια θέση και μοίρα με τον συνθέτη, και με την οπτική και την τεχνοτροπία του, την λυρική αλλά βαθιά ρεαλιστική γραφή του σηματοδότησε τις εξελίξεις στο ορθόδοξο λαϊκό τραγούδι με σημαδιακό και καίριο τρόπο. Χωρίς να θέλουμε να υποτιμήσουμε μορφές του λαϊκής στιχοπλοκής όπως ο Γιάννης Λελάκης, ο Χαράλαμπος Βασιλειάδης (ο περίφημος Τσάντας), η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου, που λειτούργησαν πριν αλλά και παράλληλα με τον Βίρβο, ο τρόπος που κινήθηκε ο τελευταίος, η συνέπεια και συνέχειά του και τα ξεκάθαρα καταγραμμένα αποτελέσματά του, τον χρίζουν ως τον πρώτο – χρονικά, ποσοτικά, ποιοτικά – επαγγελματία στιχουργό στο λαϊκό τραγούδι. Ακόμα και ο Μάρκος Βαμβακάρης, ο Νίκος Μάθεσης και άλλοι πρωτοπόροι του ρεμπέτικου, παρά την αρτιότητα και την έκταση των γραφόμενων τους δεν μπορούν να θεωρηθούν, με την αυστηρή έννοια του όρου, ως επαγγελματίες του λόγου στο τραγούδι.
Το 1943 περνάει στις γραμμές της Εθνικής Αντίστασης ως μέλος του ΕΑΜ. Τον Μάρτη του ’44 συλλαμβάνεται και βασανίζεται, γιατί έγραφε συνθήματα στους τοίχους για την τότε κυβέρνηση του βουνού. Ο πατέρας του με 800 χρυσές λίρες τον απελευθερώνει και έπειτα φεύγει για το βουνό, όπου εκεί συναντά και τον Άρη Βελουχιώτη. Εργάστηκε ως δημόσιος υπάλληλος απ’ το 1954 έως το 1985. Έχει δυο κόρες. Τα πρώτα του στιχάκια τα δίνει στον Απόστολο Καλδάρα, με τον οποίο γνωρίζονταν από μικροί. Το πρώτο στιχούργημα του λέγεται “Ο φαντάρος” {ανέκδοτο τραγούδι του 1947}, που αν και μελοποιήθηκε αρχικά από τον Β. Τσιτσάνη και αργότερα από τον Α. Καλδάρα δεν γραμμοφωνήθηκε, λόγω εμφυλίου και παρά το εμφανές μήνυμα της συμφιλίωσης, («μα ο φαντάρος δεν παραπονιέται/ κι έχει ελπίδα μέσα στην καρδιά/ πως θα γυρίσει πάλι στους δικούς του/ τα χέρια όταν δώσουμε ξανά»). Σχεδόν παράλληλα με την παρουσία του Βίρβου στον στιχουργικό στίβο έκανε και την εμφάνιση του σε αυτόν ο Χρήστος Κολοκοτρώνης, με ιδιαίτερο τρόπο και ύφος γραφής, μεγάλες συνεργασίες και επιτυχίες στο ενεργητικό του, αλλά με μικρότερη διάρκεια, επιρροή και εμβέλεια σε σχέση με τον πρώτο.
Ο πατέρας του Βίρβου ήταν ευκατάστατος. Ασχολιόταν με το εμπόριο τυριών και βουτύρων που παρασκεύαζε ο ίδιος. Μάλιστα προόριζε τον μικρό Κώστα ως συνεχιστή των δραστηριοτήτων του. Αντίθετα εκείνος αποφοίτησε από το Γυμνάσιο Τρικάλων το 1943, και στην συνέχεια από την Πάντειο Σχολή των Αθηνών και εγγράφτηκε στο τρίτο έτος της Νομικής Σχολής Θεσσαλονίκης, φτάνοντας μια αναπνοή από ένα ακόμη πτυχίο. Άλλωστε από μικρό παιδί, ο Κώστας Βίρβος, είχε δείξει ότι διαθέτει κλίση στα γράμματα. Τα Τρίκαλα, και γενικότερα η Θεσσαλία αποτελούσαν ένα από τα οχυρά του λαϊκού τραγουδιού. Δεν είναι τυχαίο ότι δημιουργοί πρώτης γραμμής όπως οι Βασίλης Τσιτσάνης, Απόστολος Καλδάρας, Μπάμπης Μπακάλης, Χρήστος Κολοκοτρώνης κατάγονται από τα Τρίκαλα ενώ απ’ την Ζαγορά Πηλίου προέρχεται ο Θόδωρος Δερβενιώτης που συνεργάστηκε στενά με τον Βίρβο, διαμορφώνοντας μαζί με όσους αναφέραμε νωρίτερα και μερικούς ακόμη συνοδοιπόρους, την λεγόμενη βυζαντινή σχολή του ’50 που στην ουσία αποτέλεσε και τον κορμό του κοινωνικού λαϊκού τραγουδιού.
Ο Βίρβος έχοντας συμμετοχή στην ΕΛΑΣ ΕΠΟΝ Πανεπιστημίου – Σπουδαστών και αργότερα στο αντάρτικο θα αποτυπώσει αργότερα τα βιώματά του μέσα από συγκλονιστικές, ανάγλυφες εικόνες.
Γενικά, ο Βίρβος θα εμπνευσθεί από τους απόκληρους και κυνηγημένους απ’ τους νόμους, τα θύματα και τα ναυάγια της κοινωνικής αδικίας, σκιτσάροντας μοναδικά την μοίρας τους, μέσα από τραγούδια που χαρακτήρισαν την εποχή τους. Το τραγούδι «Στις φάμπρικες της Γερμανίας» είναι το πρώτο που μιλούσε για τη μετανάστευση. Είχε τεράστια απήχηση και έγινε χωρίς υπερβολή, ο ύμνος των μεταναστών και των συγγενών τους. Κάτι που πρέπει να αναφερθεί, είναι ότι ο Καζαντζίδης, φοβούμενος τη δύναμη του τραγουδιού, άλλαξε τον στίχο, κι από Στις φάμπρικες της Γερμανίας, τον έκανε, Στον Καναδά στη Βραζιλία, για να το μαλακώσει. Το «Μας παίρνεις απ’ τον τόπο μας», το άλλαξε στο «Μας πήρες απ’ τον τόπο μας», για να μη φαίνεται ότι συνεχίζεται η αιμορραγία της μετανάστευσης. Όλα αυτά για τον φόβο της λογοκρισίας.
O Κώστας Βίρβος με τα 2.000 τραγούδια που έχει γράψει από το 1947 και μετά θεωρείται ο μεγαλύτερος στιχουργός της χώρας, μιας και σε αυτόν ανήκουν τα μεγαλύτερα σουξέ όλων των εποχών. «Της γερακίνας γιος», «Ανέβα στο τραπέζι μου», «Εγνατίας 406», «Ενα όμορφο αμάξι με δυο άλογα», «Ενας μπαγλαμάς μουρμούρης», «Ζαΐρα», «Ποτέ τη μάνα μην πικραίνεις», «Καταχνιά» είναι μερικές από τις εκατοντάδες επιτυχίες, ερμηνευμένες από τον Στέλιο Καζαντζίδη, τον Γρηγόρη Μπιθικώτση, την Καίτη Γκρέυ, την Πόλυ Πάνου, τη Γιώτα Λύδια, τη Βίκυ Μοσχολιού, τον Μανώλη Αγγελόπουλο.
Έχει εκδώσει τα εξής βιβλία:
«Μια ζωή τραγούδια – αυτοβιογραφία» (1985, εκδόσεις Ντέφι),
«Λαϊκή στιχουργική ανθολογία» (1989, εκδόσεις Αναστασακη),
«Πράσινα βουνά και χρυσαφένιοι κάμποι. Παραδοσιακά, λαογραφικά, σατιρικά τραγούδια – γεγονότα» (1998)
Ήταν παντρεμένος με την Καίτη Βίρβου και είχαν αποκτήσει δύο κόρες.
Καλό του ταξίδι…
Πηγές: trikkipress.gr, tralala.gr, espressonews.gr, el.wikipedia.org